کاملترین مقاله آموزشی درمورد سرطان کبد

 (قسمت دوم )

دکتر رحمت سخنی از مرکز آموزشی درمانی امام خمینی (ره) ارومیه

مرحله بندی سرطان کبد :اگر سرطان تشخیص داده شود پزشک نیاز به دانستن مرحله و میزان گسترش بیماری جهت تعیین نوع درمان خواهد داشت. مرحله بندی یک سرطان، اندازه تومور، گسترش آن و درگیری اعضای دیگر را نشان می‌دهد. مرحله بندی دقیق می‌تواند نشان دهد که آیا تومور توسط جراحی قابل برداشت خواهد بود یا خیر؟این مسأله بسیار مهم است، چون اکثر تومورهای کبد قابل جراحی نیستند. پزشک ممکن است مرحله بیماری را در همان زمان تشخیص یا پس از انجام آزمایشات بیشتر تعیین نماید. این آزمایش‌ها شامل روش‌های تصویر برداری سی تی اسکن، ام ار آی، آنژیوگرافی و یا اولتراسوند می‌باشد. این روش‌ها به پزشک در تشخیص گسترش بیماری کمک خواهد کرد. پزشک ممکن است از لاپاروسکوپی جهت مشاهده مستقیم کبد و اعضای مجاور استفاده نماید.

درمان سرطانهای کبد :اغلب بیماران خواهان آنند که در تعیین نوع درمانشان به کمک پزشک به طور آگاهانه نقش داشته باشند. اگر چه اضطراب و استرس ابتلا به سرطان ممکن است توانایی فکر کردن به تمام جوانب بیماری را از بیماران سلب کند آنان علاقه مندند همه اطلاعات را در مورد بیماری و نوع درمانشان بدانندبرخی از بیماران پیش از مراجعه به پزشک فهرستی از پرسش‌های خود را تهیه می‌کنند. بعضی دیگر نیز برای اینکه صحبت‌های پزشک را فراموش نکنند، در زمان مراجعه به پزشک یادداشت بر می‌دارند یا صحبت‌های او را ضبط می‌کنند. بعضی دیگر از بیماران نیز ترجیح می‌دهند با یکی از دوستان و یا اقوامشان به پزشک مراجعه کنند تا او نیز با وی در مورد بیماری آنها صحبت کند. در حال حاضر سرطان کبد به شرطی علاج قطعی دارد که در مراحل اولیه (پیش از گسترش بیماری) تشخیص داده شده و بیمار از سلامت جسمانی کافی برای انجام عمل جراحی برخوردار باشد.با این حال درمان‌های غیر جراحی نیز می‌توانند موجب کنترل بیماری و طول عمر بیشتر و احساس سلامتی در بیماران شوند. وقتی امکان درمان قطعی بیماری یا کنترل آن وجود ندارد، بیمار و پزشک درمان تسکینی را انتخاب می‌نماینداین درمان‌ها موجب بهبود کیفیت زندگی بیمار و کاهش درد و سایر عوارض بیماری می‌شوند. پزشکانی که به درمان سرطان کبد می‌پردازند عبارتند از جراحان، جراحان متخصص پیوند اعضا، متخصصین گوارش، سرطان و پرتو درمانی.

روش‌های درمانی سرطان کبد :پزشک معمولاً روش‌های درمانی موجود و نتایج آنها را با بیمار در میان می‌گذارد. پزشک و بیمار می‌توانند با مشارکت در تصمیم گیری در مورد روش درمانی مناسب که با وضعیت و نیازهای بیمار مطابقت بیشتری دارد به یکدیگر کمک کنند. کنترل سرطان کبد با روش‌های درمانی موجود بسیار مشکل است. به همین جهت بسیاری از پزشکان بیمارانشان را تشویق می‌کنند تا در کارآزمایی‌های بالینی شرکت نمایند. کارآزمایی‌های بالینی تحقیقاتی هستند که بر روی روش‌های درمانی جدید انجام می‌شوند.این روش‌های درمانی انتخاب مهمی برای بیماران در تمامی مراحل سرطان کبد هستند.انتخاب روش درمانی بستگی به وضعیت کبد (تعداد، اندازه و محل تومورها) و گسترش سرطان به خارج از کبد دارد.سایر عوامل مهم در انتخاب نوع درمان عبارتند: از سن بیمار، وضعیت کلی سلامتی بیمار. نگرانی‌های بیمار در مورد درمان و عوارض جانبی احتمالی و ارزش‌های شخصی بیمار معمولاً مهم‌ترین عامل در انتخاب نوع درمان مرحله بیماری است.مرحله بیماری به اندازه تومور، وضعیت کبد و گسترش بیماری به خارج از کبد بستگی دارد.در قسمت‌های بعدی در مورد مراحل مختلف بیماری و درمان مناسب برای هر مرحله توضیح داده می‌شود.

ا- سرطان موضعی و قابل برداشت:سرطان کبد موضعی و قابل برداشت مرحله‌ای از بیماری است که در آن می‌توان تومور را با عمل جراحی خارج نمود.در این مرحله هنوز بیماری به غدد لنفاوی اطراف یا سایر قسمت‌های بدن گسترش نیافته است.همچنین عملکرد کبد در این مرحله طبیعی است. به نوعی از جراحی که در طی آن قسمتی از بافت کبد برداشته می‌گشود هپاتکتومی نسبی گفته می‌شود. وسعت این عمل جراحی به اندازه، تعداد، موقعیت تومورها و همچنین عملکرد کبد بستگی دارد. ممکن است که پزشک تنها بخش کوچکی از کبد، یک لوب کامل و یا حتی قسمت بزرگتری از کبد را خارج کنددر هپاتکتومی نسبی پزشک قسمتی از بافت سالم کبد را در بدن باقی می‌گذارد. این قسمت به تدریج عملکرد بافت  از دسته رفته را بر عهده می‌گیرد. در مورد بعضی از بیماران ممکن است پیوند کبد مفید باشد. در این عمل، جراح کبد بیمار را به کلی از بدن خارج کرده و کبد فرد دهنده را جایگزین آن می‌نمایدپیوند کبد فقط در مواردی مفید است که بیماری به سایر نقاط بدن گسترش نیافته و یک دهنده‌ی مناسب نیز موجود باشد.

2 - سرطان موضعی غیر قابل برداشت:سرطان موضعی غیر قابل برداشت، سرطانی است که حتی اگر به سایر نقاط نیز گسترش نیافته باشد، جراح نمی‌تواند توده سرطانی را از بدن خارج سازد. این امر دلایل گوناگونی دارد که از جمله می‌توان به سیروز یا سایر شرایطی که کارایی کبد را کاهش می‌دهد، محل نامناسب تومور در کبد و نیز سایر شرایط خاص جسمانی بیمار اشاره نمود.در این مورد از روش‌های درمانی دیگری برای کنترل بیماری و افزایش طول عمر بیمار استفاده می‌شود:

جراحی با کمک امواج رادیویی :در این روش جراحان چاقوهای ویژه‌ای را به کار می‌برند که با کمک الکترودهای موجود در آنها و گرمایی که ایجاد می‌کنند سلول‌های سرطانی از بین می‌رود. گاهی می‌توان از سطح پوست یا از طریق یک شکاف کوچک، با کمک این چاقوهای جراحی مخصوص، این عمل را روی توده سرطانی انجام داد.

تزریق اتانول از طریق پوست:در این روش جراح الکل (اتانول) را به طور مستقیم از طریق یک سوزن در داخل تومور تزریق می‌کند تا سلول‌های سرطانی از بین بروند.

کرایوسرجری:در این روش بعد از شکافتن سطح پوست، پزشک یک فلز مخصوص را درون تومور قرار می‌دهد تا با سرمای ایجاد شده در این فلز سلول‌های سرطانی را از بین ببرد.

تزریق از طریق سرخرگ کبدی:در این روش پزشک از طریق یک دستگاه مخصوص مواد ضد سرطانی را به صورت مداوم از راه سرخرگ کبدی به داخل کبد وارد می‌کند.برداشتن کامل کبد و پیوند کبد: اگر سرطان کبد به دلیل ضایعات سنگینی که برای کبد ایجاد کرده، غیر قابل برداشت باشد، در مورد بعضی از بیماران می‌توان از پیوند کبد استفاده کرد.

3- سرطان پیشرفته:در این نوع سرطان، سلول‌های سرطانی در تمام قسمت‌های کبد منتشر شده و به سایر نقاط بدن نیز گسترش یافته‌اند.اگر چه سرطان پیشرفته غیر قابل درمان است، بعضی پزشکان از داروهایی استفاده می‌کنند تا سیر پیشرفت سرطان را کند کنند.بعضی نیز استفاده از این داروها را به دلیل عوارض بسیار آنها مفید نمی‌دانند.در هر حال در این بیماران از داروهای ضد درد برای کاهش درد و رنج استفاده می‌شود.

درمان سرطان پیشرفته از طریق شیمی درمانی یا پرتو درمانی و یا هر دوی آنها صورت می‌گیرد:

شیمی درمانی :در این روش از داروها خاصی برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می‌شود. گاهی پزشک از درمان سیستمیک نیز استفاده می‌کند، به این معنی که داروها به طور مستقیم به داخل رگ بیمار تزریق می‌شود.معمولاً شیمی درمانی به صورت یک درمان سرپایی در کلینیک‌ها یا مطب پزشکان انجام می‌شود. گاهی نیز ممکن است بیمار در مراحل اولی نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشد.

پرتو درمانی:در این روش از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش یک درمان موضعی است، به این معنی که تنها سلول‌ها را در محل تابش اشعه تحت تأثیر قرار می‌دهد.

4- سرطان عود کننده:سرطان عود کننده سرطانی است که پس از درمان، علی رغم بهبود اولیه، مجدداً عود می‌کند. در این موارد به نظر می‌رسد سرطان کلاً از بین رفته است، اما به دلیل ناشناخته ماندن بعضی ازسلولهای سرطانی، بیماری مجدداً خود را نشان می‌دهد. بسیاری از این موارد عود بیماری در دوسال اول بعد از درمان خو را نشان می‌‍دهندبیمار ممکن است نیاز به درمان جراحی و یا ترکیبی از روش‌های درمانی مختلف برای از بین بردن این تومور عود کرده داشته باشد.

عوارض جانبی درمان سرطان کبد :به دلیل آن که درمان سرطان می‌تواند به سلولها و بافتهای سالم نیز آسیب برساند،  عوارض جانبی نیز به همراه دارداین عوارض به عوامل مختلفی از جمله نوع و میزان درمان بستگی دارند.عوارض در بیماران مختلف تفاوت داشته و حتی در مورد یک بیمار در جلسات مختلف نیز می‌تواند متفاوت باشد.تیم درمانی این عوارض را برای بیمار شرح داده و نحوه روبرو شدن با آن را برای بیمار توضیح می‌دهند.

جراحی سرطان کبد :پس از جراحی چند روز طول می‌کشد که بیمار به حالت عادی باز گردد. بیماران معمولاً در چند روز اول احساس درد و ناراحتی می‌کنند، هر چند از داروهای مسکن می‌توان بریا کاهش درد استفاده کرد.

شیمی درمانی سیستمیک:عوارض این روش بستگی به نوع و میزان داروی به کار رفته دارد. این عوارض برای هر بیمار نیز متفاوت است. شیمی درمانی سیستمیک بیشتر سلول‌هایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد که رشد و تقسیم سریعی دارند، مانند سلولهای خونی، وقتی که داروهای ضد سرطان بر این سلولها اثر کند، توان بدن برای مقابله با بیماری‌ها  کاهش یافته و نیز ممکن است بیمار به راحتی دچار خون ریزی شود. سلول‌های ریشه مو و جداره دستگاه گوارش نیز از جمله سلول‌هایی هستند که به دنبال شیمی درمانی آسیب می‌بینند و فرد دچار ریزش مو، تهوع، استفراغ و یا اسهال می‌شود. این عوارض معمولاً بعد از اتمام دوره درمان به تدریج از بین می‌روند.

پرتو درمانی :عوارض این روش درمانی به میزان اشعه تابیده شده و ناحیه‌ای که تحت تابش قرار گرفته است بستگی دارد. بیماران در حین این درمان به خصوص در انتهای دوره، احساس خستگی زیادی می‌کنند. استراحت در این دوره بسیار مهم است، اما پزشکان به بیماران سفارش می‌‍کنند که فعالیت‌های خود را به همان روال قبلی ادامه دهند.پرتو درمانی در ناحیه سینه یا شکم، معمولاً تهوع، استفراغ و اسهال را به دنبال خواهد داشت. پرتو درمانی می‌تواند باعث کاهش سلولهای سفید خون که حفاظت از بدن را بر عهده دارند شود که به این ترتیب مقاومت بدن در مقابل بیماری‌ها کاهش می‌یابد.

کنترل درد در سرطان کبد :یکی از عوارض معمول بیمارانی که به سرطان کبد مبتلا هستند درد است.

تومور خود به تنهایی به دلیل فشاری که بر روی کبد و سایر ارگان‌ها وارد می‌‍کند، می‌تواند باعث درد شود. کادر پزشکی می‌تواند با استفاده از روش‌های مختلف به بیمار کمک کند:

دارو :از داروها می‌توان برای کاهش درد استفاده کرد. این داروها ممکن است بیماران را دچار خواب آلودگی یا یبوست کنند که در این صورت می‌توان از داروهای مسهل استفاده کرد.

پرتو درمانی:پرتوهایی با انرژی بالا به دلیل آن که می‌توانند حجم تومور را کاهش دهند، درد را نیز کم می‌کنند.

بلوک عصبی:پزشک می‌تواند با تزریق الکل در نواحی خاص، از انتقال حس درد توسط این اعصاب جلوگیری کند. تیم پزشکی می‌تواند روش‌های دیگری را نیز برای کاهش درد پیشنهاد دهد که ماساژ و طب سوزنی از این دسته هستند.بیماران خود نیز می‌توانند با استفاده از تکنیک‌های خاص برای کاهش درد اقدام کنند.

تغذیه در بیماران سرطان کبد :بیمارانی که مبتلا به سرطان کبد هستند، چه به دلیل خستگی و چه به دلیل احساس بیماری، ممکن است اشتهای زیادی برای صرف غذا نداشته باشند. عوارض درمان نیز می‌تواند خوردن غذا را برای بیمار مشکل کند.مزه یا بوی طبیعی غذا ممکن است برای بیمار متفاوت باشد.

با این وجود بیماران باید انرژی کافی دریافت کنند تا دچار کاهش وزن نشده و روند بهبودشان تسریع گردد. غذا خوردن از طرف دیگر باعث می‌شود که بیماران احساس خوبی داشته باشند. برنامه ریزی غذایی نیز بسیار مهم است. درمان سرطان کبد ممکن است تغذیه را برای بیماران مشکل کند و به همین دلیل این بیماران باید به صورت مداوم از نظر وزن و وضعیت سلامت توسط پزشک کنترل شوند.

 منبع مورد استفاده: بروشور آموزشی بنیاد امور بیماریهای خاص

http://www.rs272.com/

http://oncoinfo.ir
http://rs1362.blogdoon.com/

http://rs272.persianblog.ir/

http://www.sahand272.blogfa.com/

http://www.rs272.parsiblog.com/

WEST AZERBAIJAN  URMIA--Dr.RAHMAT SOKHANI